Η συμβολή του ανθρώπου στην κλιματική αλλαγή χρονολογείται πολύ παλαιότερα από όσο νομίζουμε – αναφέρει επιστημονική μελέτη

Η προκαλούμενη από τον άνθρωπο κλιματική αλλαγή έχει προέλευση πολύ νωρίτερα από ότι πιστεύονταν, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science (πριν από μήνες). Αρχαιολογικά στοιχεία που συλλέχθηκαν από όλο τον κόσμο υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα άρχισε να θερμαίνει το παγκόσμιο κλίμα περίπου πριν από 5.000 χρόνια, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο του Πανεπιστημίου της Alberta, Jack Ives, έναν από τους πολλούς επιστήμονες που συνεισέφεραν δεδομένα για τη μελέτη.

Οι συγγραφείς βρήκαν ότι «οι υπάρχουσες παγκόσμιες αναδομήσεις υποεκτιμούν την επίδραση της χρήσης της γης από τον πρώιμο άνθρωπο στην τρέχουσα οικολογία της Γης», καθώς οι περισσότερες μελέτες της κλιματικής αλλαγής εστιάζουν στο πρόσφατο παρελθόν. Αναφέρει ο Ives: «Ενώ υπάρχει μια εκθετική αύξηση των επιπτώσεων του ανθρώπου στο κλίμα τους δυο τελευταίους αιώνες, η επίδραση αυτή έχει μια μακριά ουρά που πάει πίσω τουλάχιστον 10.000 χρόνια, ιδιαίτερα με την εμφάνιση της γεωργίας. Επηρεάζουμε το παγκόσμιο περιβάλλον για ορισμένο χρόνο ως είδος, και ενώ είναι γνωστό από τους αρχαιολόγους, τα ευρήματα αυτά δεν προσέλκυσαν την προσοχή που τους αξίζει».

Κύρια γεγονότα στην ανθρώπινη ιστορία, όπως η άνοδος της εκτεταμένης αγροτικής καλλιέργειας στην Γόνιμη Ημισέληνο στη Μέση Ανατολή, η άνοδος της αγροτικής καλλιέργειας στην Κίνα και η καλλιέργεια του αραβόσιτου σε περιοχές της Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας Αμερικής «ήταν η αρχή για την επίδραση του μεθανίου και άλλων αερίων θερμοκηπίου», είπε ο Ives. Όπως ο ίδιος ανέφερε, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ένα μοντέλο που αποκαλείται Κύκλος του Milankovitch για να προβλέψουν την κλιματική αλλαγή κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών, βασιζόμενοι στις αλλαγές στην περιστροφή της Γης, την κλίση του άξονα και τη μετάπτωση.

Ωστόσο, η ακρίβεια αυτού του μοντέλου καταρρέει περίπου πριν από 5.000 χρόνια, υποδηλώνοντας ανθρώπινη παρέμβαση. «Τα πράγματα έγιναν αισθητά θερμότερα και δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν με το μοτίβο του Milankovitch», ανέφερε ο Ives.

Πληθοπορισμός (Crowdsourcing) δεδομένων

Στη μεγαλύτερη πληθοποριστική μελέτη του είδους της, που δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο Αύγουστο, 255 αρχαιολόγοι συνεισέφεραν δεδομένα από περισσότερα από 700 περιφερειακά ερωτηματολόγια που περιγράφουν το κυνήγι και τη συγκομιδή, τις κτηνοτροφικές και γεωργικές εκτάσεις που χρησιμοποιήθηκαν σε 10 χρονικές περιόδους – αρχίζοντας πριν από 10.000 χρόνια και φτάνοντας μέχρι το 19ο αιώνα – σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ανταρκτική. Οι συγγραφείς αναγνώρισαν ότι οι τοπικές πληροφορίες δεν ήταν ομοιόμορφα ισχυρές και «διαφέρουν πάρα πολύ από τη μια περιοχή στην άλλη».

Τα «θερμά σημεία» της εντατικής έρευνας ήταν συγκεντρωμένα στην Ευρώπη, τη Νοτιοδυτική Ασία και μέρη της Αμερικανικής ηπείρου και τα «ψυχρά σημεία» που λαμβάνουν πολύ λιγότερη προσοχή ήταν συγκεντρωμένα στην Νοτιοανατολική Ασία και την Κεντρική και Δυτική Αφρική. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, η ανθρώπινη δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων του καψίματος και της αποψίλωσης εκτάσεων για καλλιεργήσιμη γη, άρχισε να αλλάζει σημαντικά το παγκόσμιο μοτίβο βιοποικιλότητας, το λειτουργικό οικοσύστημα και το κλίμα γύρω στα 5.000 χρόνια πριν.

Κοντά στα 6.000 χρόνια πριν, η μελέτη βρήκε ότι το 42% των κατειλημμένων από τον άνθρωπο γαιών «είχε τουλάχιστον μια ελάχιστη εκτεταμένη αγροτο-καλλιέργεια». Τα στοιχεία της θέρμανσης του κλίματος είναι επίσης σε συμφωνία με την εμφάνιση των οικόσιτων ζώων μεταξύ 4.000 και 8.000 χρόνια πριν. Ωστόσο, οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι, πριν ακόμη την εξημέρωση φυτών και ζώων, «εκτεταμένα στοιχεία χρήσης της γης κυνηγού-συλλέκτη δείχνουν οικολογικές συνθήκες στο μεγαλύτερο μέρος της χερσαίας βιόσφαιρας που επηρεάστηκαν εκτεταμένα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης της φωτιάς για να αυξηθεί η επιτυχία στο κυνήγι και την συλλογή τροφής».

«Και στη Λεκάνη του Αμαζονίου και σε άλλες δασώδεις περιοχές, (υπήρχε) μια κυρίαρχη μορφή κηπουρικής που περιελάμβανε το κόψιμο και το κάψιμο τμημάτων του δάσους για να επιτραπεί η καλλιέργεια των φυτών», πρόσθεσε ο Ives, ο οποίος ερευνά την αρχαιολογία των άδενδρων λιβαδιών για τα τελευταία δώδεκα χρόνια ως εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Άδενδρων Λιβαδιών του Πανεπιστημίου της Alberta.

Φωτιά για εκμετάλλευση

Ο Ives ανέφερε ότι υπάρχουν ισχυρά στοιχεία ότι οι άνθρωποι στα Πρώτα Έθνη στη Βόρεια Αμερική, όπως οι ιθαγενείς σε πολλές περιοχές, είχαν «μια συστηματική κατανόηση της φωτιάς και τη δύναμή της», βάζοντας σκόπιμα ελεγχόμενες πυρκαγιές στα δάση και στα βοσκοτόπια. «Ορισμένες κοινότητες αναλαμβάνουν το στρατηγικό κάψιμο για να κρατήσουν συστήματα διαδρομών και μεταφορές καθαρά, να ανοίγουν χώρους καταυλισμών και επίσης κατά καιρούς για την σκόπιμη αλλαγή του χαρακτήρα ενός δάσους».

«Το κάψιμο των κορυφαίων κοινοτήτων αρκτικού δάσους, για παράδειγμα, απελευθερώνει θρεπτικά στοιχεία πίσω στο έδαφος, ανοίγει την καλύπτρα και δημιουργεί μια νέα σειρά ζώων και φυτών. Οι Blackfoot και άλλες φυλές ιθαγενών των Καναδικών λιβαδιών θα μπορούσαν να επηρεάσουν λιβάδια αναζήτησης τροφής μέσω συστηματικής χρήσης της φωτιάς». Ο Ives ανέφερε ότι υπάρχουν σημάδια ότι οι Blackfoot στη Νότια Alberta έκαψαν τη γη που περιβάλλει το Head-Smashed-In Buffalo Jump για να το «καθαρίσουν» και να εξαλείψουν την αφόρητη δυσωδία από τους σκοτωμούς. Ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για χιλιάδες χρόνια, αρχίζοντας περίπου πριν από 6.000 χρόνια, να σκοτώνουν βίσωνες οδηγώντας τα κοπάδια σε έναν γκρεμό.

«Λίγο μετά το κάψιμο, οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι υπήρχε νέα πλούσια βλάστηση που ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για να θρέψει βίσωνες», είπε ο Ives. Υπάρχουν πολλά μαθήματα, αναφέρει, που πρέπει να πάρουμε σήμερα από τις πρώιμες πρακτικές ελέγχου της φωτιάς των Πρώτων Εθνών. «Πολλές από αυτές τις απίστευτα καταστροφικές φωτιές που βλέπουμε, όπως της Καλιφόρνιας και άλλου, μπορούν να αποδοθούν όχι μόνο στην κλιματική αλλαγή ή την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά στη συσσώρευση καύσιμης ύλης επειδή έχουμε καταστείλει τις φωτιές για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα».

Πηγή: University of Alberta

Περισσότερα στη δημοσίευση: Archaeological assessment reveals Earth’s early transformation through land use. Science.