Μικρό αφιέρωμα στην ημέρα της γυναίκας: Lise Meitner (Λίζα Μάϊτνερ)

Είχε δυο εμφανή μειονεκτήματα, που σχετίζονταν με την ιστορική περίοδο και το χώρο που δραστηριοποιήθηκε: ήταν γυναίκα και εβραία! Γεννήθηκε 7 Νοεμβρίου του 1878 στη Βιέννη, στο Πανεπιστήμιο της οποίας σπούδασε φυσική και έγινε η δεύτερη γυναίκα που έλαβε το διδακτορικό της το 1905. Παρά τις σπουδές της, μπορούσε να βρει εργασία μόνο ως δασκάλα. Έτσι αποφάσισε να πάει στο Βερολίνο με σκοπό να ξεκινήσει έρευνα για τη ραδιενέργεια. Είναι τόση η έκπληξη των ανθρώπων – ακόμη και σε αυτή την πόλη – που είδαν μια γυναίκα φυσικό, που όταν έδωσε στο Πανεπιστήμιο διάλεξη με θέμα «Κοσμικές Διαδικασίες», οι εφημερίδες την επόμενη μέρα έγραψαν για … «Κοσμητικές Διαδικασίες». Για επτά ολόκληρα χρόνια εργάζονταν στο εργαστήριο χωρίς μισθό, τελικά όμως κατάφερε να πάρει, ως γυναίκα επιστήμων, μισθό και το 1919 να γίνει Καθηγήτρια.

Βρήκε ότι η σκέδαση σωματιδίων άλφα αυξανόταν με την ατομική μάζα των ατόμων του μετάλλου, ενώ μελετούσε δέσμες από αυτά, στα πειράματά της με μια συσκευή που δημιουργούσε στενή δέσμη των σωματιδίων και ένα μεταλλικό φύλλο, πειράματα που αργότερα οδήγησαν τον Ernest Rutherford να διατυπώσει την πρότασή του για το ατομικό του πρότυπο. Τα πειράματά της, που διήρκεσαν 31 χρόνια, έθεσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη της ατομικής φυσικής. Είχε στενή συνεργασία με τον χημικό Otto Hahn, που οδήγησε στην κοινή μελέτη των κατακτήσεων της πυρηνικής φυσικής. Πέραν όμως από αυτό γνώρισε και καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με πολλούς κορυφαίους Γερμανούς επιστήμονες, ισχυροποιώντας την αποδοχή της από την επιστημονική κοινότητα ως μια πολύ σημαντική μορφή στο χώρο της. Και τότε ήλθε η προδοσία …

Όταν ο ναζιστές του Χίτλερ πήραν την εξουσία, πολλοί εβραίοι – κυρίως – επιστήμονες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν από τη χώρα, στην οποία υπήρχαν πολλοί που απέρριπταν τη θεωρία της σχετικότητας του Einstein ως «εβραϊκή φυσική». Η Meitner, η οποία στο μεταξύ είχε ασπαστεί το χριστιανισμό, παρέμεινε στο Βερολίνο καθώς της ήταν δύσκολο να εγκαταλείψει το εργαστήριό της – ένα έργο ζωής για αυτήν – συνεχίζοντας με τον Hahn την εξερεύνηση των πυρηνικών αντιδράσεων. Όταν τα πράγματα στη ναζιστική Γερμανία χειροτέρεψαν, φυγαδεύτηκε – το 1938 – παρά τη θέλησή της στη Σουηδία, από όπου συνέχισε τις ανταλλαγές απόψεων με τον Hahn για την εργασία τους. Όταν ο Hahn έλαβε μια σειρά απρόσμενα αποτελέσματα στα πειράματά του, στράφηκε στη Meitner για βοήθεια. Αυτή, μαζί με τον ανεψιό της, έλυσε το πρόβλημα που της ανατέθηκε, υπολογίζοντας πως ο πυρήνας θα μπορούσε να χωριστεί στα δυο με έκλυση τεράστιας ποσότητας ενέργειας. Στη συγκεκριμένη αντίδραση στηρίζεται η λειτουργία της ατομικής βόμβας.

Τελείως αντιδεοντολογικά, ο Hahn δημοσίευσε μια μελέτη στην οποία η συμβολή της ήταν μεγάλη χωρίς να τη ρωτήσει. Αυτό οδήγησε στη διακοπή της συνεργασίας τους. Η Meitner προτάθηκε για το βραβείο Nobel, όμως ήταν ο Otto Hahn αυτός που τελικά το πήρε, ενώ όλοι γνώριζαν τη τεράστια συμβολή της στην Meitner στην εξέλιξη της σύγχρονης φυσικής. Μετά το τέλος του πολέμου ο Hahn δεν ανέφερε σχεδόν καθόλου το όνομά της. Προσπαθούσε – όπως σχολίαζε η ίδια – να απωθήσει τις αναμνήσεις μιας συνεργασίας με μια γυναίκα που δεν ανήκε στην Αρία φυλή. Η Meitner πέθανε στον ύπνο της 27 Οκτωβρίου του 1968 σε ηλικία 89 ετών. Υπήρξε μια φυσικός που δεν έχασε ποτέ την ανθρωπιά της!