Νέα έρευνα δίνει απάντηση στο «εποχιακό παράδοξο» των συμπτωμάτων της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας

Για τους ασθενείς, παρόμοια και τους γιατρούς, είναι εδώ και καιρό ένα μυστήριο: Γιατί τα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης (ή σκλήρυνσης κατά πλάκας) (MS ή ΣΚΠ) φαίνεται να είναι καλύτερα το χειμώνα και χειρότερα το καλοκαίρι;

Μια ομάδα με επικεφαλής τον Francisco Quintana στο Κέντρο για Νευρολογικά Νοσήματα Ann Romney, στο Brigham and Women’s Hospital (BWH) και συνεργάτες ερευνητές, βρήκαν μια εξήγηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια βαθύτερη κατανόηση της νόσου και σε πιο στοχευμένες θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς. Ψάχνοντας πρώτα ευρέως σε πιθανούς περιβαλλοντικούς παράγοντες και, στη συνέχεια, σε βάθος σε προκλινικά μοντέλα της ΣΚΠ, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η μελατονίνη-μια ορμόνη που εμπλέκεται στη ρύθμιση του κύκλου ύπνου ενός ατόμου-μπορεί να επηρεάσει τη δραστηριότητα της νόσου. Η ομάδα αναφέρει τα ευρήματά της αυτή την εβδομάδα στη Cell.

Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι το έργο αυτό δεν σημαίνει ότι οι ασθενείς με ΣΚΠ πρέπει να αρχίσουν να παίρνουν συμπληρώματα μελατονίνης, ενός ατελούς φαρμάκου. Αντί αυτού, η νέα αυτή προσέγγιση, η οποία οδηγείται από περιβαλλοντικές παρατηρήσεις, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα πρώτο βήμα προς καλύτερες και πιο στοχευμένες θεραπείες.

«Γνωρίζουμε ότι για τη σκλήρυνση κατά πλάκας και τα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα, παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, αλλά κατά την τελευταία δεκαετία, οι περισσότερες έρευνες έχουν επικεντρωθεί μόνο στη γενετική πλευρά της εξίσωσης», είπε ο Quintana. «Αλλά θέλαμε να δούμε ποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν να αποκαλυφθούν σε μας για αυτή την ασθένεια. Γνωρίζαμε ότι η δραστηριότητα της νόσου ΣΚΠ άλλαζε με τις εποχές. Αυτό που έχουμε αποκαλύψει προσφέρει μια εξήγηση γιατί συμβαίνει αυτό».

Εργαζόμενοι σε στενή συνεργασία με τους συναδέλφους τους στο Κέντρο Ερευνών για Νευροανοσολογικές Ασθένειες (CIEN) στο Raul Carrea Ινστιτούτο Νευρολογικών Ερευνών (FLENI) στην Αργεντινή, ο Quintana και οι συνεργάτες του άρχισαν να μελετούν ασθενείς. Οι μελετητές διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, η ομάδα με τους 139 υποτροπιάζοντες ασθενείς με ΣΚΠ που μελετήθηκαν, παρουσίασε σημαντική βελτίωση στα συμπτώματα – ένα φαινόμενο που είχε ήδη παρατηρηθεί σε προηγούμενες μελέτες.

Η ομάδα έπειτα ερεύνησε μια ποικιλία των περιβαλλοντικών παραγόντων που έχουν προταθεί ότι πιθανώς συνδέονται με τα συμπτώματα της ΣΚΠ, συμπεριλαμβανομένων των επιπέδων της βιταμίνης D, της επίπτωσης των UV και των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού. Αλλά ο παράγοντας που σχετίζεται σταθερά με την ένταση των συμπτωμάτων της ΣΚΠ, ήταν η μελατονίνη. Είναι γνωστό ότι τα επίπεδα της μελατονίνης συσχετίζονται με τις διάρκειες των ημερών: Κατά τη διάρκεια των μεγαλύτερων ημερών της άνοιξης και του καλοκαιριού, τα επίπεδα είναι χαμηλότερα, κατά τη διάρκεια των μικρότερων ημερών του φθινόπωρο και του χειμώνα, τα επίπεδα είναι υψηλότερα.

Βασισμένη σε αυτή την παρατήρηση, η ομάδα δοκίμασε αυτό το στοιχείο στο εργαστήριο, μελετώντας το ρόλο που μπορεί να παίξει η μελατονίνη σε κυτταρικό επίπεδο. Χρησιμοποιώντας και τα δυο: ένα μοντέλο ποντικού και ανθρώπινα κύτταρα, διερεύνησαν τις επιδράσεις της μελατονίνης επί ορισμένων τύπων κυττάρων που είναι γνωστό ότι παίζουν ρόλο στην απόκριση του ανοσοποιητικού που οδηγεί στα συμπτώματα της ΣΚΠ. Η ομάδα βρήκε ότι η μελατονίνη επηρέασε τους ρόλους των δύο ειδών κυττάρων τα οποία είναι σημαντικά στην εξέλιξη της ΣΚΠ: των παθογόνων κυττάρων Τ, τα οποία επιτίθενται και καταστρέφουν άμεσα τον ιστό και τα ρυθμιστικά κύτταρα Τ, τα οποία υποτίθεται ότι διατηρούν υπό έλεγχο τα παθογόνα κύτταρα Τ.

«Βρήκαμε ότι η μελατονίνη έχει μια προστατευτική επίδραση», είπε ο Quintana. «Μετριάζει απόκριση του ανοσοποιητικού και βοηθά να κρατηθούν οι κακοί – ή παθογόνα κύτταρα Τ – σε απόσταση».

Παρά το γεγονός ότι η μελατονίνη είναι διαθέσιμη χωρίς συνταγή ιατρού, έχει σημαντικά μειονεκτήματα, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η πρόκληση ανεπιθύμητης υπνηλίας. Στόχος της ομάδας είναι να διαχωρίσει, τους μοριακούς μηχανισμούς που βρίσκονται πίσω από το ρόλο της μελατονίνης, προκειμένου να αναπτύξει στοχευμένα, μη-τοξικά φάρμακα τα οποία να είναι ασφαλή και αποτελεσματικά με ελάχιστες παρενέργειες.

«Στο μέλλον, η μελατονίνη ή τα παράγωγά της μπορεί να χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με ΣΚΠ αφού πραγματοποιηθούν κατάλληλες κλινικές δοκιμές και εξακριβωθεί η δοσολογία», δήλωσε ο Quintana. «Ωστόσο, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή: Τα δεδομένα μας δεν δείχνουν ότι η μελατονίνη ή τα ανάλογά της είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της ΣΚΠ».

Η ομάδα εργάζεται τώρα για να εγκαθιδρύσει μια πιλοτική κλινική μελέτη για να μελετήσει τις συνέπειες της στόχευσης μελατονίνης σηματοδότησης σε ασθενείς με ΣΚΠ και να εντοπίσει πρόσθετους μηχανισμούς δράσης.

Πηγή: Harvard Gazette

Περισσότερα στην μελέτη: Melatonin Contributes to the Seasonality of Multiple Sclerosis Relapses, Cell, Volume 162, Issue 6, p1338–1352, 10 September 2015