Νέα έρευνα δείχνει πως οι έντονα συνδεδεμένες οικονομίες είναι ευάλωτες σε κλυδωνισμούς

Τα κράτη με τις περισσότερο συνδεδεμένες βιομηχανίες είναι τα πιο πιθανά να αποτύχουν, όταν συμβεί ένα οικονομικό σοκ, χωρίς συντονισμένες κυβερνητικές προσπάθειες. Αυτό είναι το εύρημα μια νέας ανάλυσης, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Physical Review E, υπό τον τίτλο: Propagation of economic shocks in input-output networks: A cross-country analysis.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τη θεωρία δικτύων για να μελετήσουν την εξάπλωση των οικονομικών κρίσεων από ένα βιομηχανικό κλάδο σε άλλο, μέσω διαβιομηχανικών εμπορικών συνδέσεων, σε κάθε μια από τις 22 Ευρωπαϊκές χώρες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο κίνδυνος που παρουσιάζεται σε μια εθνική οικονομία, με την αποτυχία μια συγκεκριμένης βιομηχανίας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό των εμπορικών συνδέσεων που έχει η βιομηχανία και όχι αποκλειστικά από την συνολική παραγωγή της.

Οι ερευνητές μελέτησαν τα δίκτυα των φίλων, των υπολογιστών και των σταθμών τραίνων, με τη διαμόρφωση ενός αριθμού κόμβων ή σημείων, με τις γραμμές που τα συνδέουν. Σε αυτά τα δίκτυα, τα κέντρα είναι οι οντότητες που είναι οι περισσότερο συνδεδεμένες, όπως το Σικάγο στο αεροπορικό σύστημα των ΗΠΑ, και που όταν υφίστανται μια αλλαγή αυτό έχει μια τεράστια επίδραση στο υπόλοιπο δίκτυο. Τα τελευταία χρόνια ορισμένοι οικονομολόγοι έχουν αναπαραστήσει κάθε τομέα μιας εθνικής οικονομίας-όπως η στέγαση, η τεχνολογία ή τα τρόφιμα-ως ένα κόμβο, με συνδέσεις βασισμένες στις συναλλαγές μεταξύ των τομέων. Σε αυτά τα μοντέλα κάθε σύνδεση έχει «ισχύ» βασισμένη στο ποσό των συναλλαγών μεταξύ των τομέων που αυτή συνδέει. Τον τελευταίο χρόνο, μια ερευνητική ομάδα εξέτασε ειδικά τα αποτελέσματα ενός οικονομικού σοκ σε ένα σύστημα συνδεδεμένων βιομηχανιών, αλλά χρησιμοποιώντας παραδοσιακές μακροοικονομικές τεχνικές αντί της πλήρους θεωρίας δικτύου.

Για μια διεξοδική μελέτη δικτύου, οι οικονομολόγοι Martha Alatriste Contreras, της Σχολής Προχωρημένων Μελετών των Κοινωνικών Επιστημών, στη Μασσαλία της Γαλλίας και Giorgio Fagiolo, της Σχολής Προχωρημένων Μελετών της Αγίας Άννας στην Πίζα της Ιταλίας, χρησιμοποίησαν δημόσια διαθέσιμα δεδομένα για να οικοδομήσουν ένα δίκτυο οικονομικών τομέων για κάθε μια από τις 22 Ευρωπαϊκές χώρες. Τα δεδομένα τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρακολουθούν όλες τις αγοροπωλησίες τη χρονιά 2005, μεταξύ 59 διαφορετικών τομέων. Οι ερευνητές επίσης χρησιμοποίησαν ορισμένες τυπικές εξισώσεις που μοντελοποιούν τις σχέσεις μεταξύ κάθε εμπορικής σύνδεσης και της συνολικής παραγωγής σε ένα τομέα.

Το διάγραμμα βασίζεται σε δεδομένα του 2007 από την Γαλλία και δεν χρησιμοποιήθηκε στην αναφερόμενη έρευνα. Εμφανίζει τους οικονομικούς τομείς ως κύκλους (το μέγεθος δείχνει την συνολική παραγωγή) και τις εμπορικές διασυνδέσεις ως γραμμές (η ένταση του σκούρου δείχνει το ποσό της συναλλαγής).

Οι Alatriste Contreras και Fagiolo εφάρμοσαν δυο διαφορετικά είδη σοκ για το δίκτυο κάθε χώρας. Πρώτα, δημιούργησαν μια απότομη ευρεία πτώση της καταναλωτικής ζήτησης σε ένα τομέα και παρατήρησαν τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μια πτώση της εγχώριας αγοράς θα μπορούσε να οδηγήσει σε λιγότερες αιτήσει για στεγαστικά δάνεια στον χρηματοπιστωτικό τομέα και σε μια μείωση της ζήτησης οικοδομικών υλικών. Αυτοί οι τομείς με τη σειρά τους μειώνουν τη ζήτηση σε άλλους τομείς με τους οποίους συναλλάσσονται. Η ομάδα, με αυτό τον τρόπο, μέτρησε τις επιδράσεις του σοκ για κάθε τομέα, σε εθνικό επίπεδο.

Μετά, εφάρμοσαν μια ξαφνική αλλαγή στη διαθεσιμότητα των πηγών σε ένα συγκεκριμένο τομέα-για παράδειγμα, μετά την πυρηνική καταστροφή του 2011 στην Ιαπωνία, υπήρξε ανεπάρκεια της ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που μείωσε την βιομηχανική παραγωγή και συνεπώς τη ζήτηση πρώτων υλών. Μια ξαφνική αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα μπορούσε να προκαλέσει παρόμοιο είδος σοκ.

Οι ερευνητές βρήκαν πως οι οικονομικοί τομείς που έχουν τις περισσότερο άμεσες και έμμεσες εμπορικές συνδέσεις-τα κέντρα-εξαπλώνουν το σοκ όλο και πιο μακριά και έχουν τη μεγαλύτερη δυναμική να προκαλέσουν μια πανεθνική κρίση. Ωστόσο, όπως είπε η Alatriste Contreras, αυτοί οι τομείς δεν είναι εκείνοι που οι ειδικοί θα περίμεναν.

«Οι οικονομολόγοι θεωρούν παραδοσιακά πως οι βιομηχανικοί τομείς-όπως οι κατασκευές-είναι πιο σημαντικοί» βάσει του μεγέθους τους. Αλλά οι ερευνητική ομάδα βρήκε ότι μερικοί από τους πιο σημαντικούς τομείς για τη διασπορά των επιδράσεων του σοκ, είναι οι τομείς υπηρεσιών, όπως οι υπηρεσίες των επιχειρήσεων, των κατασκευών και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι τομείς που είναι απομονωμένοι, όπως η βιομηχανία μεταλλεύματος ουρανίου, δεν συμβάλλουν στην ευρεία εξάπλωση του σοκ.

Οι ερευνητές βρήκαν επίσης, ότι χώρες με μεγαλύτερες οικονομίες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, είναι περισσότερο ευάλωτες κρίσει εθνικού επιπέδου, επειδή οι τομείς τους είναι υπερ-ανεπτυγμένοι και υπερ-διασυνδεδεμένοι. Η Alatriste Contreras λέει πως ισχυρή κυβερνητική παρέμβαση-η οποία δεν έχει ακόμη συμπεριληφθεί στα μοντέλα της ομάδας-πιθανώς να έσωζε αυτές τις χώρες από κατάρρευση στη τελευταία ύφεση.

Το επόμενο βήμα είναι, όπως λέει ο Fagiolo, να συμπεριληφθεί το παγκόσμιο εμπόριο. Η Alatriste Contreras είναι αισιόδοξη ότι τέτοιες έρευνες μπορούν να βοηθήσουν τους φορείς, που χαράσσουν τις πολιτικές, να εντοπίζουν τρωτά σημεία της οικονομικής πολιτικής και να λαμβάνουν εκείνα τα μέτρα που θα τα διορθώνουν, με κυβερνητικές δαπάνες, επιδοτήσεις και διακανονισμούς.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο: Physical Review E 90, 062812 (2014)

Πηγή: APS