Επιλεγμένα

Πλανήτης Γη: Το ηλιοστάσιο από τη μεριά των κατοίκων του πλανήτη Γη

Από στις 20 Δεκεμβρίου 2016

Η παρατήρηση των κυρίαρχων εναλλαγών μεταξύ φωτός και σκοταδιού (έλλειψη φωτός), καθώς και του κύριου συντελεστή αυτών, του Ήλιου, οδήγησε από τους πρώτους χρόνους της ανθρώπινης παρουσίας στη Γη, σε μια αντίληψη: το μονοπάτι που ακολουθεί ο Ήλιος στον ουρανό, η διάρκεια του φωτός – που οριοθετεί την έννοια μέρα και η τοποθεσία της ανατολής και δύσης του ήλιου, όλα αλλάζουν με μια κανονικότητα κατά τη διάρκεια που οριοθετείται ως έτος.

Για τους ανθρώπους που έχουν συνεχή εικόνα της ανατολής (ή της δύσης) του Ήλιου και ειδικά όταν έχουν μπροστά τους ένα στοιχείο αναφοράς – για παράδειγμα ένα δένδρο, είναι εύκολο να διαπιστώσουν ότι οι θέσεις ανατολής (ή δύσης) του ήλιου αλλάζουν κατά τη διάρκεια του έτους. Οι θέσεις αυτές φαίνεται να «κινούνται» με μια περιοδικότητα ανάμεσα σε δυο άκρα (βόρεια και νότια μιας ανατολής-κέντρο), στα οποία συμβαίνει αντιστροφή της πορείας της «κίνησης». Εύκολα μπορούν να συνδυαστούν οι θέσεις αντιστροφής με τη διάρκεια του φωτός – της μέρας. Αυτές οι παρατηρήσεις οδήγησαν τους ανθρώπους, από την αρχή της ύπαρξής τους, να κατασκευάζουν μνημεία με συγκεκριμένο – για τον τόπο στον οποίο ζούσαν – προσανατολισμό, όπως του Stonehenge στην Αγγλία.

Για όλα τα πλάσματα της Γης, τίποτε δεν είναι τόσο βασικό όπως η διάρκεια του (ημερήσιου) φωτός. Σε τελική ανάλυση, ο ήλιος είναι η απόλυτη πηγή όλου του φωτός και της θέρμανσης στη Γη. Για τους ανθρώπους που ζουν στο Βόρειο ημισφαίριο, το μήκος της σκιάς ενός κάθετου στο έδαφος αντικειμένου – ενός δένδρου για παράδειγμα – κατά το μεσημέρι, φαίνεται να μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του έτους, με τη σκιά να μεταβάλλεται μεταξύ μιας μέγιστης και μιας ελάχιστης τιμής. Το ίδιο και το μήκος του τόξου που διαγράφει η φαινομένη κίνηση του Ήλιου στον ουράνιο θόλο, εξαρτάται από την εποχή του έτους. Τα μακρύτερα ημερήσια τόξα είναι πάντοτε το καλοκαίρι, ενώ τα βραχύτερα τον χειμώνα.

20161220_shadow at a solstice600GR

Οι δυο ακραίες τιμές – των θέσεων της ανατολής του ήλιου, του μεγέθους της σκιάς του δένδρου, του μήκους του τόξου της φαινομενικής κίνησης του ήλιου -σχετίζονται με τη διάρκεια του ημερήσιου φωτός και όταν παρατηρούνται οριοθετούν τα δύο ηλιοστάσια της χρονιάς. Η ονομασία εύκολα γίνεται κατανοητή αν συνδυαστεί με το «σταμάτημα» (και την αντιστροφή) της (μετα)κίνησης της θέσης ανατολής του ήλιου. Για τους ανθρώπους, τα όρια που διαχωρίζουν ή συνδέουν διαφορετικές καταστάσεις και οριοθετούν την αρχή ή το τέλος διαφορετικών περιόδων, είναι φυσικό να σημαδεύονται και να αποτελούν ορόσημα που εντάσσονται στο σύστημα πολιτισμού τους. Πόσο μάλλον όταν το «σημάδι» είναι η μικρότερη διάρκεια του ημερήσιου φωτός, η οποία από τότε θα μεγαλώνει συνεχώς, ενώ αντιθέτως θα μειώνεται συνεχώς η έλλειψη του φωτός, το σκοτάδι.

Η μέχρι τώρα ανάπτυξη του θέματος έγινε σε σχέση με τα σημάδια που ο άνθρωπος-κάτοικος της Γης αντιλαμβάνεται τα φαινόμενα που εξελίσσονται σε Γη και Ουρανό με τον παρατηρητή να είναι ακίνητος, αυτή που λέμε γεωκεντρική προσέγγιση, προκύπτει το ερώτημα: Σύμφωνα με τις σημερινές γνώσεις του ανθρώπου, τι είναι αυτό στο οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί η σειρά των φαινομένων που περιγράφηκαν προηγουμένως;

Πηγή: egno

Σημείωση egno: Η μικρή εικόνα του κειμένου, όπως και η δομή του κειμένου θέλουν να διεγείρουν τους δασκάλους και τους γονείς προς την κατεύθυνση της εφαρμογής της Επιστημονικής Μεθόδου για την προσέγγιση του θέματος. Δεν υποδεικνύεται κανένας τρόπος, απλά προκαλείται μια διέγερση, ο τρόπος επαφίεται στον κάθε ένα δάσκαλο και κάθε μια δασκάλα που θα ήθελαν να επιχειρήσουν την προσέγγιση.

 

Κωνσταντίνος Ζώκος

Φυσικός, Δάσκαλος Φυσικής