Έρευνα δείχνει ότι η εκτίμηση (της σημασίας) ενός προβλήματος μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή της προσέγγισής του

Σύμφωνα με διάφορες μετρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ρυθμών φτωχοποίησης και βίας, η πρόοδος είναι μια παγκόσμια πραγματικότητα. Γιατί, τότε, τόσοι πολλοί από εμάς πιστεύουμε διαφορετικά; Η απάντηση, λέει ο ερευνητής του Harvard, Daniel Gilbert, μπορεί να βρίσκεται στην «επαγόμενη από την εκτίμηση αλλαγή άποψης» («prevalence-induced concept change»).

Σε μια σειρά μελέτες, ο Daniel Gilbert, καθηγητής ψυχολογίας, ο μεταδιδακτορικός του σπουδαστής David Levari και αρκετοί άλλοι ερευνητές δείχνουν ότι καθώς η εκτίμηση (της σημασίας) ενός προβλήματος υποβαθμίζεται, οι άνθρωποι κλίνουν να επαναπροσδιορίσουν το πρόβλημα. Καθώς το πρόβλημα γίνεται μικρότερο, οι νοηματοδοτήσεις του προβλήματος αλλάζουν, διευρύνονται, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της προόδου που συντελείται. Η έρευνα περιγράφεται σε δημοσίευση στο Science της 29ης Ιουνίου.

«Οι μελέτες μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι κρίνουν κάθε νέα περίπτωση μιας έννοιας στο πλαίσιο των προηγουμένων περιπτώσεων», ανέφερε ο Gilbert. «Έτσι καθώς μειώνουμε την εκτίμηση (της σημασίας) ενός προβλήματος, όπως για παράδειγμα η διάκριση, κρίνουμε κάθε νέα συμπεριφορά στο βελτιωμένο πλαίσιο που έχουμε δημιουργήσει. Ένας άλλος τρόπος να το πούμε αυτό είναι ότι η επίλυση προβλημάτων μας κάνει να επεκτείνουμε τους ορισμούς μας για αυτά. Όταν τα προβλήματα γίνονται σπάνια, υπολογίζουμε περισσότερα πράγματα ως πρόβλημα. Οι μελέτες μας δείχνουν ότι όταν ο κόσμος πάει καλύτερα, γινόμαστε αυστηρότεροι κριτές του και αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε λανθασμένο συμπέρασμα ότι στην πραγματικότητα δεν έχει γίνει καθόλου καλύτερος. Η πρόοδος μοιάζει να τείνει να κρύβει τον εαυτό της».

Το φαινόμενο δεν είναι περιορισμένο στα μεγάλα, φαινομενικά δυσεπίλυτα κοινωνικά θέματα, είπε ο Gilbert. Σε διάφορα πειράματα που περιγράφονται στη μελέτη, το φαινόμενο αναδύονταν ακόμη και όταν ζητείτο από τους συμμετέχοντες απλώς ερώτηση να ψάξουν για μπλε σημεία. «Είχαμε εθελοντές που κοιτούσαν σε χιλιάδες σημεία σε μια οθόνη υπολογιστή ένα τη φορά και αποφάσιζαν αν το καθένα ήταν μπλε ή όχι», ανέφερε ο Gilbert. «Μειώσαμε το ποσοστό των μπλε σημείων και αυτό που βρήκαμε ήταν ότι οι συμμετέχοντες άρχισαν να ταξινομούν ως μπλε σημεία αυτά που είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί ως μωβ».

Ακόμη και όταν οι συμμετέχοντες προειδοποιήθηκαν για την τάση και ακόμη όταν τους προσφέρθηκαν χρήματα για να το αποφύγουν, συνέχιζαν να αλλάζουν τους ορισμούς τους για το μπλε. Ένα άλλο πείραμα, αυτό της χρήσης φυσιογνωμιών, έδειξε παρόμοια αποτελέσματα. Όταν το ποσοστό των απειλητικών φυσιογνωμιών μειώθηκε, οι συμμετέχοντες άρχισαν να προσδιορίζουν ουδέτερες φυσιογνωμίες ως απειλητικές.

Η πλέον κοινωνικά σχετική, ίσως, από τις μελέτες που περιγράφονται στη δημοσίευση, σημείωσε ο Gilbert, περιελάμβανε συμμετέχοντες που δρούσαν ως μέλη μιας θεσμικής επιτροπής ελέγχου, για να ελέγξουν την ερευνητική μεθοδολογία για να βεβαιώσουν ότι οι επιστημονικές μελέτες ήταν ηθικές. «Ζητήσαμε τους συμμετέχοντες να ελέγξουν για μελέτες που ποίκιλαν από πάρα πολύ ηθικές μέχρι πάρα πολύ ανήθικες», ανέφερε. «Με το πέρασμα του χρόνου, μειώναμε το ποσοστό των ανήθικων μελετών και ως συνήθως, όταν το κάναμε αυτό, οι συμμετέχοντές μας άρχισαν να προσδιορίζουν αβλαβείς μελέτες ως ανήθικες».

Η επαγόμενη από την εκτίμηση αλλαγή άποψης μερικές φορές είναι απόλυτα λογική, σημείωσε ο Gilbert, όπως στην περίπτωση της γιατρού των επειγόντων που προσπαθεί να ξεχωρίσει τους ασθενείς. «Αν ο χώρος των επειγόντων είναι πλήρης από θύματα πυροβολισμών και κάποιος έρχεται με σπασμένο χέρι, η γιατρός θα πει το άτομο να περιμένει», ανέφερε. «Όμως φανταστείτε μια Κυριακή που δεν υπάρχουν θύματα πυροβολισμών. Θα έπρεπε η γιατρός να κρατήσει τον ορισμό της για την “ανάγκη της άμεσης προσοχής” σταθερό και να πει στο άτομο με το σπασμένο χέρι να περιμένει έτσι και αλλιώς; Οπωσδήποτε όχι. Θα έπρεπε να αλλάξει τον ορισμό της με βάση το νέο αυτό πλαίσιο».

Σε άλλες περιπτώσεις, ωστόσο, η επαγόμενη από την εκτίμηση αλλαγή άποψης μπορεί να είναι πρόβλημα. «Κανείς δεν θεωρεί ότι ένας ακτινολόγος θα έπρεπε να αλλάξει τον ορισμό του τι συνιστά όγκο και να συνεχίζει να τους βρίσκει ακόμη και όταν έχουν φύγει», είπε ο Gilbert. «Είναι μια περίπτωση στην οποία πρέπει αληθινά να μπορείς να γνωρίζεις πότε το έργο σου έγινε. Θα έπρεπε να μπορείς να δεις ότι το ποσοστό των όγκων μηδενίστηκε και να σταματήσεις τη δραστηριότητα. Οι μελέτες μας δείχνουν ότι αυτό δεν είναι εύκολο πράγμα να γίνει».

Πέρα από τις προφανείς ερωτήσεις που αναδεικνύει η έρευνα σχετικά με τη λύση προβλημάτων, δείχνει επίσης τις προκλήσεις σε σχέση με το πώς συζητάμε, αντιπαρατιθέμεθα και αντιμετωπίζουμε τις κοινωνικές δυσκολίες.

«Η διεύρυνση του ορισμού ενός προβλήματος μπορεί να φανεί από ορισμένους ως απόδειξη της εκτός ελέγχου πολιτικής ορθότητας. Θα υποστηρίξουν ότι η μείωση της εκτίμησης του ποσοστού των διακρίσεων, για παράδειγμα, θα μας οδηγούσε να αρχίσουμε να καλούμε για συμπεριφορές που κάνουν διακρίσεις. Άλλοι θα δουν την διεύρυνση των εννοιών ως μια αύξηση της κοινωνικής ευαισθησίας, καθώς γινόμαστε γνώστες των προβλημάτων τα οποία αποτυγχάναμε να αναγνωρίσουμε προηγουμένως».

«Οι μελέτες μας δεν παίρνουν θέση σε αυτά», πρόσθεσε. «Υπάρχουν σαφώς φορές στη ζωή που οι ορισμοί μας θα πρέπει να κρατηθούν σταθεροί και σαφώς φορές που θα πρέπει να διευρυνθούν. Τα πειράματά μας απλά δείχνουν ότι όταν είμαστε σε προηγούμενη περίσταση, συχνά δρούμε σαν να είμαστε στην επόμενη».

Πηγή: The Harvard Gazette

Περισσότερα στη δημοσίευση: Prevalence-induced concept change in human judgment. Science.