Νέα έρευνα δείχνει ότι ο τρόπος με τον οποίο θυμόμαστε γεγονότα αντανακλάται σε εγγενή εγκεφαλικά πρότυπα

Ένα από τα ερωτήματα που απασχολούν τους επιστήμονες αλλά και πολλούς άλλους ανθρώπους είναι το τι κάνει μερικούς ανθρώπους να θυμούνται με λεπτομέρειες εμπειρίες του παρελθόντος (επεισοδιακή μνήμη), ενώ άλλους να τείνουν να θυμούνται μόνο τα γεγονότα χωρίς λεπτομέρειες (σημασιολογική μνήμη). Μια ερευνητική ομάδα από το Ινστιτούτο Έρευνας Rotman (RRI) στο Baycrest Health Sciences, έδειξε για πρώτη φορά ότι αυτοί οι διαφορετικοί τρόποι ανάκλησης του παρελθόντος σχετίζονται με διακριτά πρότυπα συνδεσιμότητας στον εγκέφαλο που μπορεί να είναι εγγενή στο άτομο και να υποδηλώνει ένα ισόβιο «στοιχείο μνήμης». Η μελέτη δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Cortex.

«Για δεκαετίες, σχεδόν όλες οι έρευνες σχετικά με τη μνήμη και τη λειτουργία του εγκεφάλου έχουν αντιμετωπίσει τους ανθρώπους ως όμοιους, θεωρώντας ένα μέσο όρο των ατόμων», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Dr Signy Sheldon, τώρα επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο McGill. «Όμως, καθώς γνωρίζουμε από την εμπειρία και από τη σύγκριση των αναμνήσεών μας με άλλων, τα στοιχεία μνήμης των ανθρώπων ποικίλουν. Η μελέτη μας δείχνει ότι αυτά τα στοιχεία μνήμης αντιστοιχούν σε σταθερές διαφορές στην εγκεφαλική λειτουργία, ακόμη και όταν δεν ζητάμε από τους ανθρώπους, ενώ βρίσκονται στον σαρωτή, να εκτελούν μνημονικές εργασίες».

Στη μελέτη, 66 υγιείς νέους ενήλικες (με μέσο όρο ηλικίας τα 24 έτη) συμπλήρωσαν ένα online ερωτηματολόγιο – το Survey of Autobiographical Memory (SAM) – που περιγράφει πόσο καλά θυμόταν αυτοβιογραφικά γεγονότα και περιστατικά. Οι απαντήσεις τους έπεφταν μεταξύ άκρων που διαμορφώνονται από άτομα με ιδιαίτερα Ανώτερη Αυτοβιογραφική Μνήμη (HSAM) ή με εξαιρετικά Ανεπαρκή Αυτοβιογραφική Μνήμη (SDAM) που καταγράφηκαν πρόσφατα από τους ερευνητές. Αυτό τους επέτρεψε να μελετήσουν φυσιολογική διακύμανση στην αυτοβιογραφική μνήμη.

Μετά τη συμπλήρωση της online έρευνας, έγινε σάρωση των εγκεφάλων των 66 συμμετεχόντων στην Baycrest, με λειτουργική μαγνητική απεικόνιση σε κατάσταση ηρεμίας, μια τεχνική που χαρτογραφεί πρότυπα της συνδεσιμότητας του εγκεφάλου ή το πώς συσχετίζεται η δραστηριότητα στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου.

Τα χρώματα δείχνουν τις περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τους έσω κραταφικούς λοβούς. Οι περιοχές που είναι χρωματισμένες με μπλε, πράσινο, μωβ είναι αυτές που σχετίζονται με την ανάκληση γεγονότων και οι περιοχές που είναι χρωματισμένες με κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο είναι αυτές που σχετίζονται με την ανάκληση λεπτομερειών.

Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε συνδέσεις μεταξύ των έσω κροταφικών λοβών του εγκεφάλου και άλλων περιοχών του εγκεφάλου. Οι έσω κροταφικοί λοβοί είναι γνωστό ότι είναι βασικά εμπλεκόμενοι στη λειτουργία της μνήμης. Εκείνοι που έδειξαν πλούσιες σε λεπτομέρειες αυτοβιογραφικές μνήμες, είχαν υψηλότερη συνδεσιμότητα του έσω κροταφικού λοβού με περιοχές στο πίσω μέρος του εγκεφάλου που εμπλέκονται στις οπτικές διαδικασίες, ενώ εκείνοι που τείνουν να ανακαλούν το παρελθόν με ένα τρόπο αντικειμενικό (χωρίς τις πλούσιες λεπτομέρειες) έδειξαν υψηλότερη συνδεσιμότητα του έσω κροταφικού λοβού με περιοχές στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην οργάνωση και τους συλλογισμούς.

Τα ευρήματα εγείρουν ενδιαφέροντα ερωτήματα για τους γνωστικούς επιστήμονες, που σχετίζονται με την γήρανση και την υγεία του εγκεφάλου. Ένα από τα πιο προκλητικά ερωτήματα είναι αν θα μπορούσαν ορισμένα στοιχεία μνήμης να είναι προστατευτικά, καθυστερώντας την εκδήλωση της σχετιζόμενης με την ηλικία της γνωστικής εξασθένησης κατά τα μελλοντικά χρόνια.

«Με τη γήρανση και την πρώιμη άνοια, ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατηρεί ο άνθρωπος είναι η δυσκολία να ανακτά τις λεπτομέρειες των γεγονότων», είπε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης Dr Brian Levine, ανώτερος επιστήμονας στο Ινστιτούτο Έρευνας Rotman, της Baycrest και καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Ακόμη δεν εξέτασε κανείς το πώς αυτό σχετίζεται με τα στοιχεία μνήμης. Οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν για να ανακτούν πλούσιες σε λεπτομέρειες μνήμες μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητοι σε ανεπαίσθητες αλλαγές της μνήμης καθώς γερνούν, ενώ εκείνοι που στηρίζονται στην προσέγγιση γεγονότων μπορεί να αποδειχθούν πιο ανθεκτικοί σε τέτοιες αλλαγές».

Σύμφωνα με τον Dr Levine, τα ευρήματα ανοίγουν την πόρτα σε συναρπαστικές δυνατότητες που απαιτούν περαιτέρω επιστημονικής διερεύνησης, καθώς ίσως θα μπορούσε το προφίλ των στοιχείων μνήμης ενός ατόμου να βοηθήσει στην επιλογή θεραπείας προβλημάτων μνήμης που πιθανώς να εμφανιστούν στη μετέπειτα ζωή. Τώρα διεξάγονται μελέτες συνέχειας συσχετίζοντας τα στοιχεία μνήμης με την προσωπικότητα, με ψυχιατρικές καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, κλπ.

Η έρευνα αποτελεί μέρος μιας νέας τάσης που εστιάζει στις διαφορές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου σε υγιείς ανθρώπους. Είναι η πρώτη που σχετίζει τέτοιες διαφορές στον εγκέφαλο με διαφορές στην καθημερινή λειτουργικότητα της αυτοβιογραφικής μνήμης.

Πηγή: BAYCREST HEALTH SCIENCES

Περισσότερα στη δημοσίευση: Intrinsic medial temporal lobe connectivity relates to individual differences in episodic autobiographical remembering, Cortex, Volume 74, January 2016, Pages 206–216