Πρόγραμμα PISA: Γιατί οι μαθητές της Εσθονίας λάμπουν στις εξετάσεις του;

Η συντάκτρια του BBC, Branwen Jeffreys, διερευνά τους λόγους για τους οποίους η Εσθονία, μια μικρή χώρα της Βαλτικής, έχει τόσο καλές επιδόσεις στα παγκόσμια τεστ του PISA (Programme for International Student Assessment) και ειδικά διερευνά το θέμα σε σύγκριση με τις θέσεις των μαθητών του Ηνωμένου Βασιλείου στην σχετική κατάταξη.

Η Εσθονία είναι η νεότερη εκπαιδευτική υπερδύναμη της Ευρώπης. Ξεπερνά τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου (egno.gr: για την Ελλάδα δεν μιλάμε ακόμη – δείτε τα αποτελέσματα των εξετάσεων PISA 2018), σε σημαντικούς παγκόσμιους εκπαιδευτικούς ελέγχους. Αυτές οι εξετάσεις PISA μετρούν την ικανότητα των δεκαπεντάχρονων να εφαρμόζουν τις ικανότητες και τις γνώσεις τους στην επίλυση προβλημάτων της πραγματικής ζωής σε ανάγνωση, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες. Ο ΟΟΣΑ διεξάγει τους ελέγχους αυτούς από το 2000 και σε αυτά λαμβάνουν μέρος οι περισσότερες χώρες με μεσαία και υψηλά εισοδήματα. Τα τελευταία αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν σήμερα, Τρίτη 03/12/2019.

Στα αποτελέσματα του PISA που δημοσιεύθηκαν το 2016, η Εσθονία έρχεται τρίτη στις φυσικές επιστήμες, ενώ το ΗΒ κατατάχθηκε στη θέση 15, και στην ανάγνωση κατατάχθηκε έκτη – μακράν πάνω από την 22η θέση του ΗΒ. Οι δαπάνες του ΗΒ στην εκπαίδευση είναι σχετικά υψηλά σε σύγκριση με το μέσο όρο των μεγαλύτερων οικονομιών, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τη μικρή χώρα της Βαλτικής. Η Εσθονία έχει θέσει ως προτεραιότητα την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση των πρώτων χρόνων που αυτή παρέχεται.

Παιδικοί σταθμοί από την ηλικία των τριών ετών

Σχεδόν κάθε παιδί στην Εσθονία πηγαίνει στον παιδικό σταθμό από την ηλικία των τριών ή ακόμη νωρίτερα. Οι γονείς έχουν μια συμμετοχή, αλλά περιορίζεται σε ένα ποσοστό του ελάχιστου μισθού. Αυτό σημαίνει μέχρι 80 ευρώ το μήνα ανά παιδί. Η φοίτηση σε παιδικό σταθμό καθιστά τα παιδιά έτοιμα να αρχίσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση και αυτό είναι σημαντικό επειδή γρήγορα θα θέσουν ερωτήσεις στον δάσκαλο, θα σηκώσουν το χέρι, θα είναι θαρραλέα, αλλά το πιο σημαντικό πράγμα – όπως αναφέρουν οι γονείς – είναι ότι είναι έτοιμα να κοινωνικοποιηθούν.

Έτοιμα να μάθουν

Οι παιδικοί σταθμοί αναμένουν τα παιδιά να μάθουν μέσω παιχνιδιού που καθοδηγείται από τους δασκάλους, με βαθμιαία εισαγωγή ορισμένα όλο και περισσότερα στοιχεία τυπικής εκπαίδευσης. Όπως αναφέρουν γονείς στην εκπαιδευτική συντάκτρια του BBC, Branwen Jeffreys, η εκπαίδευση είναι κάτι σημαντικό όμως «είναι επίσης σημαντικό να την παρακολουθούν τα παιδιά με έναν τρόπο που τα ευχαριστεί». Εκεί είναι όπου η Εσθονία αρχίζει να ανεβάζει τα επιτεύγματα όλων των παιδιών, καθιστώντας σίγουρο όσο το δυνατό περισσότερο ότι είναι συναισθηματικά και φυσικά έτοιμα να μαθαίνουν. Αυτό είναι αποτέλεσμα, σύμφωνα με τα τεστ PISA, ενός μικρότερου χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών τη στιγμή που είναι έφηβοι.

«Τα παιδιά λαμβάνουν μια κάρτα σχολικής ετοιμότητας που περιγράφει τις ικανότητές τους, την εξέλιξή τους και ότι άλλο πρέπει να κάνουν», αναφέρει η Riina Lall, διευθύντρια παιδικού σταθμού, στην συντάκτρια του BBC. Στην ίδια ηλικία στην Αγγλία, τα παιδιά ετοιμάζονται για τις πρώτες εθνικές δοκιμασίες στα Έτη 1 και 2. Οι μαθητές δίνουν φωνητικά τεστ στο Έτος 1 και τυποποιημένα τεστ σε ανάγνωση, γραφή και μαθηματικά στο Έτος 2. Τα αποτελέσματα για τα τεστ στο Έτος 2 πλέον δεν χρησιμοποιούνται για βαθμολογικούς πίνακες και από το 2023 θα είναι προαιρετικά. Στο μεσοδιάστημα δεν είναι ασυνήθιστο για ένα εξάχρονο ή επτάχρονο να στέλνεται στο σπίτι με εργασίες παρελθόντων εξετάσεων για πρακτική. Το σύστημα της Εσθονίας είναι αρκετά διαφορετικό, όμως από την ηλικία των 15 οι σπουδαστές της είναι σημαντικά καλύτερης απόδοσης από αυτούς του ΗΒ σε κάθε απλό τομέα αντικειμένων των τεστ PISA.

Γιατί η Εσθονία βάζει όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων μαζί

Στην Εσθονία η καθολική βασική εκπαίδευση παρέχεται σε σχολεία όπου οι μαθητές μένουν από 7 μέχρι 16 ετών, με ορισμένους σπουδαστές να μένουν για να προετοιμαστούν για υψηλότερες σπουδές. «Αν τους διδάξετε σε διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων τους διαχωρίζετε. Γιατί να το κάνουμε αυτό στο σχολείο;», αναρωτιέται, στο πλαίσιο της έρευνας της συντάκτριας του BBC, ο Rando Kuustik, διευθυντής Γυμνασίου της πρωτεύουσας της Εσθονίας με σχεδόν 1000 μαθητές και γύρω στα 80 άτομα προσωπικό.

Το να βάζουν τους μαθητές σε διαφορετικές ομάδες ανά αντικείμενο ή ανάλογα με τη συνολική επιτυχία, γνωστά ως επίπεδα ή χωρισμοί ανάλογα με τις ικανότητες (streams) στο ΗΒ, είναι κάτι πολύ σπάνιο στην Εσθονία. Οι δάσκαλοι αναμένεται να βρουν τρόπους να ανυψώσουν το επίπεδο των μαθητών από όλα τα υπόβαθρα που κατέχουν μέσα σε λίγα χρόνια. Υπάρχει ένα εθνικό πρόγραμμα σπουδών, αλλά είναι σχετικά λίγες οι μετρήσεις που θα οδηγούσαν τα σχολεία να υπολογίζουν το που βρίσκονται μέσω αποτελεσμάτων.

Στοχεύοντας σε Σκανδιναβικά κριτήρια

Οι δάσκαλοι έχουν ένα σχετικά υψηλό επίπεδο ελευθερίας να παίρνουν ρίσκα στο πώς θα σχεδιάσουν τα μαθήματα, σύμφωνα με τον Kuustik. «Θεωρώ ότι οι δάσκαλοι είναι η κύρια αιτία που πάμε τόσο καλά, με την ελευθερία να κάνουν τα μαθήματά τους και τους σπουδαστές να είναι πρόθυμοι να μάθουν».

Όταν η Εσθονία ανέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία, έψαξε στη γειτονική της Φινλανδία για εκπαιδευτικές ιδέες. Η υπουργός για την Εκπαίδευση και την Έρευνα, Mailis Reps, αναφέρει ότι έχουν στοχεύσει σε ένα Σκανδιναβικό επίπεδο ισότητας και αυτό έχει κόστος. Εκτός από τον παιδικό σταθμό, οι γονείς δεν αναμένεται να συνεισφέρουν. «Ελεύθερα στην Εσθονία αληθινά σημαίνει ελεύθερα. Δεν πληρώνετε για διδακτικά βιβλία, δεν πληρώνετε για σχολικά γεύματα, δεν πληρώνετε για σχολικές μεταφορές».

Η εκπαίδευση, ισχυρίζεται η υπουργός, έχει πάντα αξία στην Εσθονία, όμως τώρα είναι σε ένα πλαίσιο μιας καινοτόμας και γρήγορα αναπτυσσόμενης οικονομίας. «Έτσι αυτό που έχουμε σήμερα είναι μια παράδοση να μελετήσουμε πολύ, κάπως σαν τις Ασιατικές χώρες. Μελετάμε για πολλές-πολλές ώρες». Αυτό σημαίνει ένας ζωντανός και συνεχής διάλογος μεταξύ των γονέων σχετικά με το αν υπάρχει πάρα πολύ εργασία για το σπίτι.

Πηγή: BBC News