Η πρώτη παγκόσμια έρευνα του συσχετισμού θρησκείας και επιστήμης αποκαλύπτει ότι δεν είναι όλοι οι επιστήμονες άθεοι

Η έρευνα έγινε από το Πανεπιστήμιο Rice με κύρια ερευνήτρια την Elaine Howard Ecklund (φωτογραφία) και το θέμα της ήταν οι απόψεις των επιστημόνων για τις περιοχές επιστήμης και θρησκείας. Στην παγκόσμια έρευνα αναζητήθηκαν απαντήσεις σε ερωτήσεις του τύπου «είναι όλοι οι επιστήμονες άθεοι;» ή «πιστεύετε ότι η επιστήμη και η θρησκεία μπορούν να συνυπάρξουν;». Το κίνητρο για την έρευνα υπήρξε η «διαμάχη» μεταξύ επιστήμης και θρησκείας, «ένας λεκτικός πόλεμος που τροφοδοτείται από επιστήμονες, θρησκευόμενους και άλλους ανθρώπους μεταξύ αυτών των δυο», όπως δήλωσε η Ecklund.

Τα αποτελέσματα της μελέτης αμφισβητούν τις μακροχρόνιες παραδοχές σχετικά με τη διασύνδεση επιστήμης και πίστης. Ενώ είναι κοινώς παραδεκτό ότι οι περισσότεροι επιστήμονες είναι άθεοι, η παγκόσμια αντίληψη που προκύπτει από τη μελέτη δείχνει ότι αυτό δεν είναι και τόσο απλό. «Περισσότεροι από τους μισούς επιστήμονες στην Ινδία, την Ιταλία, την Ταϊβάν και την Τουρκία αυτοπροσδιορίζονται ως θρησκευόμενοι», είπε ο Ecklund. «Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό το εύρημα ότι στο γενικό πληθυσμό υπάρχουν περίπου διπλάσιοι «εκ πεποιθήσεως άθεοι», όπως στο παράδειγμα του Χονγκ Κονγκ (55 %), σε σύγκριση με την επιστημονική κοινότητα στην ίδια περιοχή (26 %)».

Οι ερευνητές βρήκαν ότι γενικά οι επιστήμονες είναι λιγότερο θρησκευόμενοι από ότι ο γενικός πληθυσμός της περιοχής τους. Ωστόσο, σε αυτό υπήρχαν εξαιρέσεις: το 39 % των επιστημόνων στο Χονγκ Κονγκ προσδιορίζονται ως θρησκευόμενοι σε σύγκριση με το 20 % του γενικού πληθυσμού του Χονγκ Κονγκ, αλλά και το 54 % των επιστημόνων στην Ταϊβάν προσδιορίζονται ως θρησκευόμενοι σε σύγκριση με το 44 % του γενικού πληθυσμού της Ταϊβάν. Η Ecklund σημείωσε ότι μια τέτοια εικόνα αμφισβητεί μακροχρόνιες παραδοχές σχετικά με τον αθεϊστικό χαρακτήρα του των επιστημόνων σε όλο τον κόσμο.

Όταν ρωτήθηκαν για τη σύγκρουση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης, η Ecklund σημείωσε ότι, μόνο μια μειοψηφία επιστημόνων σε κάθε περιοχή πιστεύει ότι επιστήμη και θρησκεία βρίσκονται σε σύγκρουση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μία από τις πιο κοσμικές περιοχές που μελετήθηκαν, μόνο το 32 % των επιστημόνων χαρακτήρισε τη σχέση επιστήμης και πίστης ως συγκρουσιακή. Στις ΗΠΑ, αυτός ο αριθμός ήταν μόνο 29 %. Σε άλλες περιοχές έρευνας: το 25 % των επιστημόνων του Χονγκ Κονγκ, το 27 % των ινδών επιστημόνων και το 23 % των επιστημόνων της Ταϊβάν θεωρούν ότι η επιστήμη και η θρησκεία μπορεί να συνυπάρχουν και να χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν η μια την άλλη.

Πέρα από τα ποσοτικά ευρήματα της έρευνας, οι ερευνητές διαπίστωσαν διαφοροποιήσεις απόψεων στις απαντήσεις των επιστημόνων κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων. Για παράδειγμα, πολλοί επιστήμονες εξέφρασαν την άποψη ότι η θρησκεία μπορεί να παράσχει ένα τρόπο «ελέγχου» σε ηθικά γκρίζες ζώνες. «Έλεγχο σε εκείνες τις περιπτώσεις που μπορείς να μπεις στον πειρασμό να παρακάμψεις, επειδή θέλεις να δημοσιεύσεις κάτι και σκέφτεσαι: Αυτό το πείραμα δεν ήταν πραγματικά αρκετά καλό, αλλά αν το περιγράψω με αυτόν τον τρόπο, θα γίνει», είπε καθηγητής βιολογίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Άλλοι επιστήμονεςθεωρούν πως υπάρχουν «πολλαπλοί αθεϊσμοί», μερικοί από τους οποίους περιλαμβάνουν θρησκευτικές παραδόσεις. Κάποιοι θεωρούν την συμμετοχή σε θρησκευτικές δραστηριότητες ως μια πολιτιστική εκδήλωση και όχι ως πίστη. Έτσι, για παράδειγμα, παρακολουθούν μια λειτουργία επειδή κάποιο παιδί τους συμμετέχει σε χορωδία κάποιας εκκλησίας.

Η Ecklund και οι ερευνητές συνάδελφοί της, Kirstin Matthews και Steven Lewis συνέλεξαν πληροφορίες από 9.422 υποκείμενα σε οκτώ περιοχές σε όλο τον κόσμο: την Γαλλία, το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία, την Ιταλία, την Ταϊβάν, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Ταξίδεψαν, επίσης, σε αυτές τις περιοχές για τη διεξαγωγή συνεντεύξεων, σε βάθος, με 609 επιστήμονες, στη μεγαλύτερη παγκόσμια ερευνητική και με συνεντεύξεις μελέτη που διεξήχθη ποτέ για τη συσχέτιση ανάμεσα στην πίστη και την επιστήμη.

Με την έρευνα και τις συνεντεύξεις επιστημόνων σε διάφορα στάδια της σταδιοδρομίας τους, σε κορυφαία και μη-κορυφαία ιδρύματα και στη βιολογία και τη φυσική, οι ερευνητές ήλπιζαν να ρίξουν μια αντιπροσωπευτική ματιά στις απόψεις των επιστημόνων για τη θρησκεία, την ηθική και το πώς αυτές οι δύο εμπλέκονται με το επιστημονικό τους έργο.

Η Ecklund είπε ότι η μελέτη έχει πολλές σημαντικές επιπτώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στις διαδικασίες προσλήψεων στο πανεπιστήμιο, στο πώς είναι δομημένες οι αίθουσες διδασκαλίας και τα εργαστήρια και γενικά στη δημόσια πολιτική. «Η επιστήμη είναι μια παγκόσμια προσπάθεια, είπε η Ecklund. «Και καθώς η επιστήμη είναι παγκόσμια, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα σύνορα μεταξύ επιστήμης και θρησκείας είναι πιο διαπερατά από όσο σκέφτονται οι περισσότεροι άνθρωποι».

Πηγή: Rice University