Εγκέφαλος – Γλώσσα: Με ποιο τρόπο ο εγκέφαλος υλοποιεί τη γλώσσα – ένα σύστημα, δυο κανάλια

Αντίθετα από την κοινή αντίληψη, η γλώσσα δεν περιορίζεται στην ομιλία. Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Northeastern, Iris Berent (εικόνα), αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι εφαρμόζουν τους κανόνες της προφορικής γλώσσας τους επίσης στη νοηματική γλώσσα.

Η γλώσσα δεν είναι απλώς κάτι που σχετίζεται με το άκουσμα ήχων και τις κινήσεις του στόματός μας. Όταν ο εγκέφαλός μας «υλοποιεί την γλώσσα», εκφράζει μια αφηρημένη δομή. Η μορφοποίηση (λόγος ή σημάδι) είναι δευτερεύουσα. «Υπάρχει γενικά, στο μη εξειδικευμένο κοινό, μια λανθασμένη αντίληψη ότι η νοηματική γλώσσα δεν είναι μια πραγματική γλώσσα», είπε η Berent. «Μέρος της εντολής μας, μέσω της υποστήριξης του National Sanitation Foundation (NSF), είναι να αποκαλύψουμε την σύνθετη δομή της νοηματικής γλώσσας και κάνοντας αυτό να διαφωτίζουμε το κοινό αυτής της αντίληψης».

Το πείραμα

Για να φτάσουν σε αυτό το συμπέρασμα, το εργαστήριο της Berent μελέτησε λέξεις (και σήματα) που μοιράζονται τη ίδια γενική δομή. Βρήκε ότι ο άνθρωποι αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα εάν αυτά παρουσιάστηκαν με λόγο ή σήματα. Στη μελέτη, η Berent μελέτησε λέξεις και σήματα (νοήματα) με διπλασιασμό (για παράδειγμα slaflaf) – τέτοια που να παρουσιάζουν πλήρη ή μερική επανάληψη. Βρήκε ότι οι απαντήσεις σε αυτές τις μορφές μεταβάλλονται, ανάλογα με το γλωσσικό τους πλαίσιο.

Όταν μια λέξη παρουσιάζεται μόνη της (ή ως όνομα ενός μόνο αντικειμένου), οι άνθρωποι αποφεύγουν το διπλασιασμό. Για παράδειγμα, αξιολογούν τη λέξη slaflaf (με διπλασιασμό) χειρότερα από την slafmak (χωρίς διπλασιασμό). Αλλά όταν ο διπλασιασμός σηματοδοτούσε μια συστηματική αλλαγή (για παράδειγμα: slaf = ενικός, slaflaf = πληθυντικός), οι συμμετέχοντες τώρα την προτιμούσαν.

Στη συνέχεια, η Berent αναρωτήθηκε τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι βλέπουν διπλασιασμό στα σήματα (σήματα με δυο όμοιες συλλαβές). Τα υποκείμενα της έρευνας ήταν αγγλόφωνοι που δεν είχαν γνώση μιας νοηματικής γλώσσας. Προς έκπληξη της Berent αυτά τα υποκείμενα ανταποκρίνονταν (απαντούσαν) στα νοήματα με τον ίδιο τρόπο που ανταποκρίνονταν (απαντούσαν) στις λέξεις. Αντιπαθούσαν τον διπλασιασμό για ξεχωριστά αντικείμενα, αλλά συστηματικά τα προτιμούσαν αν (και μόνο αν) ο διπλασιασμός σηματοδοτούσε πλήθος. Όσοι/ες μιλούσαν εβραϊκά έδειξαν αυτή την προτίμηση όταν ο διπλασιασμός σηματοδοτούσε ένα υποκοριστικό, σε συμφωνία με τη δομή της γλώσσας τους. «Δεν είναι σχετικό με το ερέθισμα, είναι πράγματι σχετικό με το νου και ειδικότερα με το γλωσσικό σύστημα», είπε η Berent. «Τα αποτελέσματα αυτά υποστηρίζουν ότι η γνώση της γλώσσας είναι αφηρημένη και άτυπη. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αντιλαμβάνεται τη δομή της γλώσσας ανεξάρτητα από το εάν παρουσιάζεται με λόγο η με σήματα (νοήματα)».

Η νοηματική γλώσσα είναι γλώσσα

Υπάρχει, αυτή την περίοδο, μια διαμάχη ως προς τον ρόλο που έπαιξε η νοηματική γλώσσα στην εξέλιξη της γλώσσας και αν η δομή της νοηματικής γλώσσας έχει ομοιότητες με την ομιλούμενη γλώσσα. Το εργαστήριο της Berent δείχνει ότι ο εγκέφαλός μας εντοπίζει ορισμένες βαθιές ομοιότητες μεταξύ της ομιλούμενης και της νοηματικής γλώσσας. Αυτό επιτρέπει τους αγγλόφωνους, για παράδειγμα, να επεκτείνουν τη γλωσσική τους γνώση στη νοηματική γλώσσα. «Η νοηματική γλώσσα έχει δομή ακόμη και αν την εξετάσεις σε φωνολογικό επίπεδο, εκεί όπου θα περίμενες να είναι εντελώς διαφορετική από την ομιλούμενη γλώσσα, μπορείς ακόμη να βρεις ομοιότητες. Αυτό που είναι ακόμη περισσότερο αξιοσημείωτο είναι ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να εξάγει κάποια από αυτή τη δομή ακόμη και όταν δεν γνωρίζει τη νοηματική γλώσσα. Μπορούμε να εφαρμόσουμε ορισμένους από τους κανόνες φωνολογίας της ομιλούμενης γλώσσας μας στα νοήματα», είπε η Berent.

Τα ευρήματα αυτά, λέει η Berent, δείχνουν ότι οι εγκέφαλοί μας είναι διαμορφωμένοι για να αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικούς τύπους γλωσσικών εισερχομένων. Τα αποτελέσματα από την έρευνα αυτή επιβεβαιώνουν αυτό που ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν από καιρό, αλλά δεν είχε γίνει αντιληπτό από το ευρύτερο κοινό – η γλώσσα είναι γλώσσα ανεξάρτητα από ποια μορφή παίρνει. «Είναι ένα σημαντικό εύρημα για την κοινότητα των κωφών επειδή η νοηματική γλώσσα είναι η κληρονομιά τους. Προσδιορίζει την ταυτότητά τους και πρέπει όλοι να αναγνωρίσουμε την αξία της. Είναι σημαντικό, επίσης, για την ανθρώπινή μας ταυτότητα, γενικά, επειδή η γλώσσα είναι αυτή που μας προσδιορίζει ως είδος». Για να συμβάλλουν στην περαιτέρω υποστήριξη των ευρημάτων αυτών, η Berent και το εργαστήριό της σκοπεύουν να εξετάσουν πώς αυτοί οι κανόνες εφαρμόζονται σε άλλες γλώσσες. Η παρούσα μελέτη εστίασε στα αγγλικά και στα εβραϊκά.

Πηγή: Northeastern University